آیا زمین دارای جایگاه ویژه‌ای در کیهان است؟

Question

سلام و عرض ادب

وقتتون بخیر استاد گرامی

در مورد یک قسمتی از صحبتهای شما در جلسات اولیه سوره فسطاط، سوالی برایم پیش اومد.

برداشت من این بود که شما فرمودید، چون زمین در قرآن مورد توجه ویژه هست، می‌توان گفت مرکز جهان است و اینکه امروزه در علم نجوم به زمین به عنوان یک سیاره عادی توجه می‌شود، میتواند یک دروغ علمی باشد و زمین باید جایگاه ویژه‌ای در میان کیهان داشته باشد. آیا این برداشت من از صحبت شما درست است؟

در این صورت، ادعای کلامیون و فلاسفه چه می‌شود؟ آنها میگویند زمین جایگاه ویژه‌ای ندارد و این امکان عقلی وجود دارد که صدها کره دیگر مانند زمین وجود داشته باشد و نیز ممکن است که نوع انسان در یک سیاره دیگر وجود داشته باشد.

از طرفی، اگر سخن شما را در مورد خاص بودن کره زمین و نوع بشر بپذیریم، که البته براساس آیات قرآن قابل پذیرش هم است، در این صورت می‌توان گفت، خاص بودن کره زمین در عالم معنا و حتی در عالم تکوین، دلیلی بر مرکزیت آن در کیهان و دلیلی بر خاص بودن آن از نظر جایگاه فیزیکی ندارد. چون نوع بشر هم یک مخلوق خاص و ویژه خداوند است، اما در بسیاری از جنبه‌های جسمانی و فیزیکی از حیوانات ضعیف‌تر است، مانند حس بویایی، چشایی، بینایی و .... ، منظورم این است که ولو انسان مخلوق برتر است ولی برتری فیزیکی در میان موجودات ندارد. پس اگر کره زمین هم مخلوق خاص و ویژه باشد، دلیل کافی بر این نیست که مرکز کیهان باشد.

Answer 1

سلام علیکم و رحمة الله

ابنکه می‌گویید کلامیون و فلاسفه می‌گویند «این امکان عقلی وجود دارد که صدها کره دیگر مانند زمین وجود داشته باشد و نیز ممکن است که نوع انسان در یک سیاره دیگر وجود داشته باشد» یک امکان است و امکان، مساوی با فعلیت نیست. ما در هیچ جای کتاب خداوند -که «تبیاناً لکلّ شیء» (نحل: 89) است- به تصریح یا اشاره‌ای به اینکه مخلوقات دیگری از نوع انسان و... در حال زندگی در کرات دیگر هستند، برخورد نکرده‌ایم. پس امکان را مساوی با فعلیت محسوب نکنید. این مسئله علمش نزد خداوند است و ما نه منکر آن هستیم و نه می‌خواهیم آن را اثبات کنیم. آنچه ما مکلف به بررسی و تشخیص آن هستیم، قرآنی است که در اختیار ما است و این قرآن زمین را به‌عنوان پایگاه خلافت الهی و حضرت آدم علیه‌السلام را به‌عنوان خلیفۀ الهی معرفی کرده است و ما نیز آن را می‌پذیریم. آن مرکزیتی هم که ما ذکر می‌کنیم، لازمه‌اش این نیست که زمین از نظر فیزیکی مرکزیت داشته باشد؛ اما از لحاظ فیزیکی، به‌گونه‌ای نیز نباید توصیف شود که گویی زمین غباری پراکنده است و هیچ اهمیتی ندارد و تا این حد تحقیر شود.

من فکر می‌کنم روزی خواهد رسید که گزاره‌های علمی با واقعیت‌های وحیانی انطباق بیشتری خواهد یافت. فعلاً قضاوتی دربارۀ گزاره‌های علمی ندارم و در جایگاهی نیستم که نفی یا اثبات کنم؛ اما این مقدار را می‌فهمم که گزاره‌های علمی کنونی با آموزه‌های وحیانی هماهنگی کاملی ندارند.

ان‌شاءالله که موفق و مؤید باشید.