خداوند چگونه شیطان را اغوا کرد؟

Question

با عنایت به آیات ۱۶ اعراف (قالَ فَبِما اَغوَيتَني لَأَقعُدَنَّ لَهُم صِراطَكَ الْمُستَقيم) و ۳۹ حجر (قالَ رَبِّ بِما اَغوَيتَنِي لَأُزَيِّنَنَّ لَهُم في الاَرضِ وَلَاُغوِيَنَّهُم اجمَعينَ) خداوند چگونه شیطان را اغوا کرد و آیا رواست که خداوند مخلوقی از مخلوقات خود را اغوا کند؟

Answer 1

از نظر شیطان، اغوای خداوند یعنی امر به سجده‌ای که شیطان از آن ابا داشته و باعث انحراف او شده است. در اینجا تقصیر با خود شیطان است که از سجده سر باز زده است.

Comments

سلام استاد معزز

با سپاس از پاسخ شما

اما در آیات شریفه مذکور، مخاطب قرآن کریم انتظار پاسخی صریح و قاطع از سوی خداوند به این اتهام شیطان دارد؛ مثلا خداوند بفرماید «ای ابلیس آن چه باعث اغوای تو شد من نبودم بلکه عجب و کبر خودت بود تا آن جا که فکر کنی از پروردگار خود داناتری» همانطور که پس از تمرد شیطان از سجده بر انسان، دلیل آن را از ابلیس می پرسد و بلافاصله او را از آن مقام متنزل نمی سازد؛ اما خداوند در هر دو آیه در این مورد سکوت می فرماید یا اگر پاسخی روشن به آن ملعون داده است، آن را در قرآن ذکر نکرده است. پس سؤال این است این سکوت خداوند در پاسخ به شیطان را چگونه می توان توجیه کرد؟

---

بسم الله الرحمن الرحیم

سلام علیکم

بگذارید این سؤال را تعمیم دهم. مسئله فقط این نیست که خداوند، فقط شیطان را اغوا کرده است؛ بلکه اصلاً یکی از افعال خداوند که در قرآن کریم بیان شده، «اِضلال» (گمراه کردن) است. خداوند در سورۀ بقره می‌فرماید: «یضُلُّ بِه کَثیرًا وَیَهدی بِه کًثیرًا (بقره: 26) بسیاری را با آن گمراه می‌کند و بسیاری را با آن هدایت می‌کند». این آیه «گمراه کردن» را به خداوند نسبت داده است. این نسبت از این بابت است که خداوند در این عالم تدبیر کرده که «راه گمراهی نیز وجود داشته باشد». همین که امکان رفتن به راه گمراهی وجود دارد، به خداوند نسبت داده می‌شود. اینکه خداوند می‌فرماید: «من گمراه می‌کنم» به این معنا نیست که آن‌ها تقصیری ندارند و خداوند گمراهی را به آنان تحمیل می‌کند؛ بلکه آنان خواسته‌اند گمراه شوند و خداوند هم مانع گمراهی‌شان نشده است. برخی مفسران می‌گویند که این کار خداوند، نوعی کیفر است؛ یعنی کیفر ارادۀ فردی که خود خواسته که گمراه شود، این است که خداوند او را گمراه کرده است (به‌عنوان رک: طباطبایی، المیزان، ذیل آیه).

بنابراین در مصداق سؤال هم خداوند به کیفر شیطان که خودش خواسته که اغوا شود، خداوند او را اغوا کرده (مانع اغوای او نشده است).

---

عرض سلام و درود محضر استاد گرامی از این که زحمت می کشید و به سوالات قرآن دوستان پاسخ می دهید بسیار سپاسگزاریم و از درگاه خداوند می خواهیم شما را مشمول علو درجات بفرماید در مورد پاسخ شما بنده به این نتیجه رسیدم که اغواء و اضلال مترادفند از جمیع ابعاد و در هر جای قرآن می توانیم این دو را به جای همدیگر به کار بریم آیا نتیجه گیری حقیر صحیح است ؟ اگر نیست لطفاً تبیین بفرمایید.سپاسگزارم.

---

سلام علیکم

نسبت به بحث کنونی که ما با یکدیگر داریم، اغوا و اضلال جایگاه مساوی با یکدیگر دارند؛ لکن تفاوت‌های دقیق لغوی این دو واژه را باید در لغتنامه‌های معتبر جستجو بفرمایید.

---

سلام و سپاسگزار، برایتان بقای عمر با عزت آرزومندم