بیداری در بین‌الطلوعین و رابطه‌ی آن با فقر

Question

برادر ارجمند، جناب آقای علی صبوحی عزیز،

سلام علیکم.

در خصوص مزایای بیداری در بین‌الطلوعین روایات متعددی ذکر شده است. از جمله روایت زیر:

• مَا عَجَّتِ الْأَرْضُ إِلَى رَبِّهَا عَزَّ وَ جَلَّ کَعَجِیجِهَا مِنْ ثَلَاثٍ مِنْ دَمٍ حَرَامٍ یُسْفَکُ عَلَیْهَا أَوِ اغْتِسَالٍ مِنْ زِنًى أَوِ النَّوْمِ عَلَیْهَا قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ؛ زمین به سوی پروردگارش، فریادی مانند این سه فریاد (از بعد شدت) بر نمی‌آورد: فریاد از خونی که به ناحق بر روی او می‌ریزد، آب غسلی که با عمل زنا ریخته می‌شود، خوابی که پیش از طلوع خورشید باشد. (من‏ لایحضره ‏الفقیه؛ ج4، ص20)
• امیرمومنان علی(ع) نیز می‌فرماید: أَنَّ النَّوْمَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ صَلَاةِ الْعِشَاءِ یُورِثُ الْفَقْرَ وَ شَتَاتَ الْأَمْرِ؛ خواب پیش از طلوع خورشید و نیز خواب قبل از نماز عشاء، باعث فقر و پریشانی امور می‌شود.

حال سوال اینجاست پاکبانان شهرداری که هر روز در این زمان بیدار و مشغول کار هستند، چگونه می‌شود که استثنای این روایت می‌شوند؟ یا مثال نقض دیگری که چه بسیاراند انسان‌هایی که در این زمان بیدار هستند اما خداوند رزق وسیعی به آن‌ها عطا کرده است.

ممنون می‌شوم نظر خود در این رابطه را بفرمایید. البته پاسخ‌های به قول خودتان آخوندی:) برای این موضوع می‌توان داد: مثل قطعی نبودن جکم روایت ذکر شده به دلیل بررسی شرایط مختلف یا بابرکت بودن دستمزد پاکبان شهرداری علی‌رغم رزق اندک. امیدوارم پاسخ مناسب و قانع‌کننده‌ای در این رابطه ارائه بفرمایید.

با تشکر

Answer 1

سلام علیکم و رحمة الله

در پاسخ به این سؤال، شما را از چند زاویه توجه می‌دهم:

1. مسئلۀ بین‌الطلوعین و خواب و بیداری در آن که به‌عنوان مقدمه‌ای برای رزق شمرده شده، مقدمۀ زمینه‌ساز است؛ نه مقدمۀ فعلیت‌بخش. فرض کنید فردی همیشه بین‌الطلوعین بیدار باشد و هیچ‌وقت کار نکند. خب این فرد به رزق نمی‌رسد. بین‌الطلوعین باید بیدار باشی؛ کار هم باید بکنی. یا فردی همیشه بین‌الطلوعین بیدار باشد؛ اما در سایر اوقات، تنبلی کند. او هم به رزق نمی‌رسد. پس بیدار بودن بین‌الطلوعین، مقدمه است.
2. این مقدمه، در وجود انسان، چیزی را تکان می‌دهد و حرکتی ایجاد می‌کند. کسی که حاضر است بین‌الطلوعین بیدار باشد، نشان می‌دهد اراده‌ای برای دستیابی به فیوضات پروردگار دارد. پس آن بیداری اجباری بین‌الطلوعین، لزوماً نمی‌تواند آن اراده را در وجود انسان به وجود بیاورد؛ مثلاً کسی که نوبت کاری‌اش در بین‌الطلوعین است و باید بیدار باشد، لزوماً آن نیت و آن اراده در وجودش پدید نمی‌آید که به‌دنبال روزی پروردگار برود و کار و تلاش کند تا به روزی بهتری برسد. بله؛ از بین کسانی که در بین‌الطلوعین بیدارند، آن‌هایی که بیداری‌شان ارادی و اختیاری است و نیتی در قلب آنان ایجاد می‌کند برای کسب فیوضات الهی، بیشتر در معرض فیوضات الهی قرار می‌گیرند. البته خودشان باید از این فیوضات به نحو احسن استفاده کنند.
3. به چه جیزی «رزق» می‌گوییم؟ رزق، فقط فراوانی کمیتی نیست؛ بلکه واقعاً یک امر کیفی است. نمی‌خواهم بگویم تمام کسانی که در بین‌الطلوعین بیدارند، رزق کیفی دارند؛ خیر؛ ممکن است خیلی‌ها به دلایلی که عرض کردم، رزق کیفی نداشته باشند؛ اما رزق را در «برخورداری» ببینید. ممکن است کسی خیلی هم ثروتمند باشد؛ اما برخورداری‌اش کم باشد؛ لذتی از زندگی خود نبرد و از زندگی برایش رشد و تکامل حاصل نشود. کسی هم ممکن است از نظر کمّی رزق زیادی نداشته باشد؛ اما برخورداری‌اش فراوان باشد و از رزقش حداکثر استفاده را ببرد.

من فکر می‌کنم اگر به این نکات دقت شود، این شبهه برطرف خواهد شد.

ان‌شاءالله موفق و مؤید باشید.