سجده فرشتگان قبل از خلافت آدم علیه السلام

Question

با توجه به توضیحات جنابعالی در جلسه چهارم سوره فسطاط، این شبهه ایجاد می‌شود که اگر فرشتگان در هنگام سجده بر آدم، علمی مبنی بر مقام و منزلت آدم نداشتند، پس ابلیس عذر دارد که اگر سجده نکرد، برای این بود که آدم را نمی‌شناخت و حتی می‌تواند عذر بیاورد که علت وسوسه کردن آدم در بهشت، این بود که با این مخلوق جدید خدا آشنا شود و برتری یا عدم برتری آدم برایش روشن شود؛ و قبول وسوسۀ او از طرف آدم دلیلی بر اینکه این مخلوق شایستگی سجده نداشت. یعنی آیا ابلیس به‌نوعی به‌عنوان موجودی که می‌خواهد با علم و آگاهی چیزی را بپذیرد، معرفی نمی‌شود؟

Answer 1

به نظر من چنین شبهه‌ای پیش نمی‌آید؛ زیرا بحث اعتماد به خدا مطرح بوده است؛ سایر فرشتگان به خدا اعتماد کردند و بر حضرت آدم علیه السلام سجده کردند، اما ابلیس که به خداوند اعتماد نکرد و به خلقت خودش از آتش غره شد، حاضر به سجده در مقابل حضرت آدم علیه السلام که از گل آفریده شده بود، نشد؛ و این برای ابلیس، نشانۀ علم و آگاهی و توجه و امثال این‌ها نیست؛ بلکه نشانۀ تکبر و غره شدن به خودش است.