«آیا اختلاف امت‌ها، اختلاف طبقاتی بوده است؟» به نظر بنده بله؛ اختلاف طبقاتی، اختلافی است که در امت‌ها شکل می‌گیرد و یکی از فلسفه‌های وحی از بین بردن این اختلاف طبقاتی است.
«آیا هدف اصلی انفاق، نبودن اختلاف طبقاتی است؟» بله؛ یکی از اهداف انفاق، برچیده شدن اختلاف طبقاتی است.
اما در مورد این‌که «نبودن اختلاف طبقاتی اصلی‌ترین هدف اجتماعی اسلام است -درحالی‌که اسلام در زمان ظهورش، کمابیش با نظام برده‌داری تطابق یافته است- دشوار است»؛ اولاً نمی‌گوییم «اصلی‌ترین»؛ بلکه یکی از مهم‌ترین اهداف اجتماعی اسلام است. ثانیاً این‌که «اسلام با نظام برده‌داری تطابق یافته است»، یعنی چه؟ آیا یعنی نظام برده‌داری را تأیید کرده است؟
- اولاً اسلام برده‌داری رایج دوران جاهلیت (چه برده‌داری گذشته و چه برده‌داری امروز) را صددرصد رد می‌کند و مخالف و منکر آن است.
- ثانیاً این‌که اسلام چطور برده‌داری را از بین برد؟ در یک سیر تدریجی؛ نمی‌توانست به یک‌باره آن را از بین ببرد؛ چون بسیاری از سرمایه‌های آن روز مردم، همان برده‌ها بودند و اسلام باید به‌تدریج این مشکل را برطرف می‌کرد. در عالم واقع، نمی‌شود مشکلات را به‌صورت دفعی و فقط با یک دستور حل کرد.
- ثالثاً اسلام هم اجازه داد که برده گرفته شود؛ اما این به چه صورت بود؟ آیا اسلام اجازه می‌داد که شما مثلاً بروی و با کشتی مردم بیچاره و ضعیف و پابرهنه‌ی یک کشور را به‌عنوان برده بیاوری و خرید و فروش کنی؟! قطعاً چنین چیزی نبود. پس اسلام چه نوع برده‌داری را مجوز داد؟ اسلام می‌گفت وقتی با کفار حربی (کسانی که دارند با شما می‌جنگند و اقدام به نابود کردن شما کرده‌اند) می‌جنگید، اگر بر آن‌ها مسلط شدید، خب عده‌ای از آن‌ها کشته شده‌اند و عده‌ای اسیر گرفته می‌شوند. حال این اسرا را چه کنیم؟ این اسرا اگر اسلام بیاورند، می‌توانند به‌عنوان نیروی کار در جامعه‌ی اسلامی مشغول به کار شوند. این پیشرفته‌ترین سیستم است و آن را اسلام پیشنهاد کرده است. به جای این‌که این انسان‌ها را در زندان‌ها نگه داریم تا عمرشان تمام شود، در جامعه‌ی اسلامی تحت شرایطی و با رعایت قوانینی و تأمین حقوق اولیه، مشغول به کار شوند، بتوانند ازدواج کنند، بتوانند زندگی کنند، بتوانند کار کنند، بتوانند بچه‌دار شوند؛ و بعد خود اسلام برای آزادی این‌ها هم مشوق بسیاری تعیین کرده؛ بسیاری از کفاره‌ها و مشوق‌های اسلامی، آزاد کردن برده‌هاست.
لذا به نظرم هیچ منافاتی بین عدالت اجتماعی به‌عنوان هدف اسلام و مسألۀ برده‌داری که اسلام به آن اجازه داده، وجود ندارد؛ بلکه اتفاقاً نظامی که اسلام معرفی کرده، یکی از شاخصه‌های عدالت اجتماعی است.
اگر این موضوع باز هم نیاز به توضیح بیشتر داشته باشد، باید ما اصلاً در جلسه‌ای به این مسأله بپردازیم و شاید در جواب کوتاه، حق ان ادا نشود.
