معنای «ظن» در سورۀ نجم با توجه به سیاق

Question

لطف بفرمائید معنای دقیق «ظن» را با توجه به آیه 23 و 28 سوره مبارکه نجم بیان بفرمایید.

آیه 23 سوره نجم: اِن هِيَ اِلَّا اَسمَاءٌ سَمَّيْتُمُوهَا اَنتُمْ وَآبَاؤُكُم مَّا اَنزَلَ اللَّهُ بِهَا مِن سُلْطَانٍ اِن يَتَّبِعُونَ اِلَّا الظَّنَّ وَمَا تَهوَى الْأَنفُسُ وَلَقَدْ جَاءَهُم مِّن رَّبِّهِمُ الْهُدَىٰ

آیه 28 سوره نجم: وَمَا لَهُم بِهِ مِن عِلْمٍ اِن يَتَّبِعُونَ اِلَّا الظَّنَّ وَاِنَّ الظَّنَّ لَا يُغنِي مِنَ الحَقِّ شَيئًا

Answer 1

خود کلمۀ «ظن» به معنی «گمان» و «چیزی که به حد اطمینان و یقین نرسیده باشد» است؛ و چون در این آیه کلمۀ «ظن» با هوای نفس، همراه شده، می‌توان به قرینۀ سیاق گفت در اینجا مراد، ظن و گمان ناشی از هوای نفس است؛ یعنی گمانی که نفس انسان آن را برای انسان تقویت کرده و به حد گمان رسانده و ریشۀ آن هوای نفس است.

ابن‌عاشور نیز ذیل این آیه همین مطلب را آورده است: «و عطف‏ وَ ما تَهْوَى الْأَنْفُسُ‏ على الظن عطف العلة على المعلول، أي الظن الذي يبعثهم على اتباعه‏».(التحرير و التنوير، بیروت: مؤسسة التاريخ العربي‏، چاپ اول: 1420ق، ج‏27، ص115)