بسم الله الرحمن الرحیم
یک «هدف فاعلی» وجود دارد و یک «هدف غایی». هدف غایی از خلقت (هدف مخلوقات از خلقت) رسیدن مخلوقات به تکامل است. خداوند در قرآن کریم فرموده است: «وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ ﴿ذاريات: ٥٦﴾؛ جن انس را خلق نکردم؛ مگر اینکه مرا پرستش کنند». پرستیدن خداوند به این معنی است که مخلوقات، تعریف حقیقی وجودی خود را -که همان عبد خداوند بودن است- کشف کنند و به کمال خود برسند و از طریق عبودیت، واجد کمالاتی شوند که سزاوارش هستند.
اما دربارۀ علت فاعلی؛ خداوند احد و بینهایت است و از هیچ کاری هیچ نفع و ضرری به او نمیرسد. اینجاست که برای هدف فاعلی خلقت (هدف خالق از خلقت) جلوهگری خداوند را مطرح میکنند. برای فهم این مطلب، مثالی میزنم: عالِم از علمآموزی به دیگران، نفعی نصیبش نمیشود؛ اما دوست دارد که خیر و علم خود را به دیگران بیاموزد تا دیگران نیز واجد علم شوند. خداوند از این جهت که واجد علم، قدرت، حیات و تمام کمالات و همۀ اوصاف جمال است، دوست دارد که خیرش به مخلوقاتش برسد؛ خلق میکند تا رشد دهد؛ علم دهد؛ رزق دهد؛ قدرت دهد... . اینها همه آن جلوهگریهای ذات پاک خداوند است؛ یعنی او خود را اینگونه مینمایاند و اینگونه خیر خود را به دیگران میرساند.
امیدوارم که پاسخ حقیر، تا حدی مسئله را به ذهنتان نزدیک کرده باشد.
موفق و مؤید باشید.