فعلا کتاب مستقلی در این باره به رشته تحریر درنیامده
اما خلاصه مبنای ما در این زمینه بدین شرح است:
1. مطابق آنچه از دروس و کتب مفسران عالی قدر شیعه فراگرفته ایم، تفسیر قرآن کریم شامل دو لایه مفهومی است:
أ. فهم معانی و مقاصد آیات و سوره های قرآن کریم
ب. شرح معانی و مقاصد آیات و سوره های قرآن کریم
به نظر می رسد، لایه اول همان است که در ادبیات قرآن و روایات معصومان:، از آن با کلمه «تدبر» یاد شده؛ و لایه دوم همان است که در ادبیات قرآن و روایات معصومان:، از آن با واژه های «تبیین»، «تفسیر» و «توضیح» یاد شده است.
اما لایه اول (همان فهم معانی و مقاصد آیات و سوره های قرآن کریم)، در دسترس عموم انسان هاست و البته صحت و سلامت این دسترسی همگانی، مشروط به دو شرط اصلی است:
أ. با ادبیات قرآن کریم یعنی همان عربی مبین، آشنا باشند؛ و اگر نیستند، از ترجمه ها و تفاسیر معتبر بهره بگیرند.
ب. از محکمات قرآن کریم تبعیت کنند و در مواجهه با متشابهات قرآنی، از چارچوب محکمات خارج نشده و از اهل الذکر یعنی همان معصومان: تبعیت کنند؛ و این نیز منوط به بهره گیری از ترجمه ها و تفاسیر معتبر است.
و اما لایه دوم (همان شرح معانی و مقاصد آیات و سوره های قرآن کریم)، در دسترس مطهرون یعنی همان معصومان: است و بهره مندی سایر انسان ها از این معارف، تابعی از تبیین و تفسیر آن ذوات مقدس: است. توجه به دو نکته در این مقام ضروری است:
أ. شرح معانی و مقاصد آیات و سوره های قرآن کریم توسط معصومان:، خود شامل مواردی متعدد مانند درک باطن، شرح سایر لایه های معرفتی، توسعه معنایی، تشخیص مصادیق، تأویل، نسخ، تخصیص، تقیید و عناوینی از این قبیل است.
ب. با توجه به اهمیت معارف اهل البیت در مقام جزئیات اعتقاد و عمل، بروز مسائل جدید و ابهامات نوپدید، وجود احادیث و روایات مشکل و دخالت جریان نامیمون وضع حدیث و عناوینی از این قبیل، بهره مندی همگانی از تبیین و تفسیر معصومانه قرآن کریم، بر پایه تحصیل ملکه اجتهاد یا تقلید از مجتهدان جامع الشرایط ممکن است و راهی جز این دو نیست.
2. چنان که مستحضر هستید، بسیاری از آیات قرآن کریم، معنی و مفهوم واضحی دارند که فهم چنین آیاتی متوقف بر ورود بیان روایی نیست و ما برخلاف بعضی از نحله های اخباری در فهم چنین آیاتی متوقف نیستیم و ظاهر قرآن کریم را حجت می دانیم؛ هرچند اگر روایتی صحیح و قابل استناد پیرامون همین آیات در دست باشد، مورد اعتنا و توجه ماست.
اما برای فهم آیاتی که (در نگاه اول) مشکل یا مبهم است، از قرائن متصل و منفصل قرآنی و همچنین روایات معتبر منقول از معصومان: بهره می گیریم.
چه اینکه در فهم هر دو گروه از آیات، مطالعه و مراجعه به تفاسیر معتبر شیعی را بر خود لازم می دانیم و از این مهم غفلت نمی کنیم.
لازم به ذکر است که بیان قرآن کریم به عنوان منبع اول از منابع دین مبین اسلام، در بسیاری از موارد به خصوص در جزئیات اعمال و عقاید، مجمل [و نه مبهم] است و تفصیل مجملات قرآنی، اعم از واضح و مشکل یا مبهم بدوی آن، بر عهده روایات معصومان:، یعنی دومین منبع از منابع دین مبین اسلام است.
3. تفسیر به رأی قرآن کریم، بدون تردید و بر اساس ظاهر قرآن و نص روایات معصومان:، ممنوع است؛ و مستند به فتاوای آگاهانه مراجع عظیم الشأن تقلید، تفسیر به رأی حرام است.
مراد از تفسیر به رأی آن است که کسی در مقام بهره گیری از منبع قرآن کریم برای معارف اعتقادی، اخلاقی و رفتاری، خود را از معصومان:، بی نیاز فرض کند و بر پایه رأی و نظر شخصی خود و بدون اتکاء به تبیین معصومانه قرآن، معانی و مقاصد آیات و سوره های آن را شرح دهد و به بیان جزئیات آن بپردازد.
ما بر این باوریم که اکتفاء به منبع قرآن و استغناء از منبع روایات نورانی پیامبر6 و امامان:، نه تنها موجب سعادت نیست که مایه خسران ابدی است.
ما بر این باوریم که باید قرآن کریم را مبنا و اهل البیت عصمت و طهارت: را مقتدا و پیشوای خود دانست و به ذیل هر دو رکن رکین اسلام متمسک بود و این تنها راه نجات و سعادت است.
ما بر این باوریم که نه تنها بعضی از آیات صریح قرآن، بلکه بسیاری از نظام واره های سور قرآن کریم، اثبات کننده ضرورت پیروی از انسان های کامل و معصوم، یعنی همان اهل البیت عصمت و طهارت: است.
ضمنا به عرض می رساند که این مبانی به تأیید کتبی حضرات آیات مکارم شیرازی و نوری همدانی هم رسیده است.
