سلام علیکم و رحمة الله
در جمعبندی سنتها باید دقت داشته باشیم که بعضی از سنتها عام یا مطلقاند و بعضی خاصاند. سنتهای خاص سنتهای عام را استثنا میزنند و در عین حال کلیت خود را در همان مصداق خاص حفظ میکنند. کلیت آن سنت عام نیز در مواردی که تخصیص نخورده، حفظ میشود.
بهعنوان مثال فرض کنید:
- سنت خداوند این است که انسان عالِم را اکرام کند (سنت عام)؛
- سنت خداوند این است که انسان بیتقوا را اکرام نکند (سنت خاص)؛
درنتیجه اگر عالمی بیتقوا شد، اکرام نمیشود؛ یعنی آن سنت عام، تخصیص خورده و چیزی از آن استثنا شده است.
حال دربارۀ مثال مذکور در سؤال: سنت خداوند این است که اگر اجل کسی برسد، دیگر به این دنیا بازنمیگردد. همین سنت در خود قرآن کریم تخصیص خورده است (به دنیا بازگشتن حضرت عزیر علیهالسلام یا زنده شدن برخی مردگان بهدست حضرت مسیح علیهالسلام)؛ نتیجه آنکه کسی که اجلش میرسد و از دنیا میرود، به دنیا بازنمیگردد؛ مگر با معجزۀ الهی که بهدست انبیا علیهمالسلام اجرا میشود. پس آن سنت الهی استثنا خورد.
ما این مطالب را در توضیحات مفصلی که راجع به نقد و بررسی برنامۀ «زندگی پس از زندگی» داشتیم، مطرح کردیم و جزء به جزء پاسخ دادیم. اگر مایل هستید که تفصیلات بیشتر در این باره را بشنوید، به آن نقدها مراجعه بفرمایید: در اینجا.