چرا سوره ممتحنه را یک سیاق در نظر نگیریم؟

Question

با سلام و احترام

همانطور که در کلاس درس گفته شد، آیه آخر سوره ممتحنه از صنعت "رد العجز علی الصدر" استفاده کرده که بعد از بیان نحوه برخورد جامعه اسلامی با زنان مومن مهاجر، قصد شفاف سازی جهت اصلی سوره (نپذیرفتن ولایت دشمنان و قوم مغضوب خدا) را دارد. همچنین سوره به سه سیاق تقسیم شد: آیات 1 تا 9، 10 تا 12 و آیه 13.

حال سوال اینجاست که چرا آیات 10 تا 12 را معترضه حساب نکنیم و کل سوره را یک سیاق حساب نکنیم؟ دلیل اینکه میتوان آنها را معترضه گرفت آن است که این مجموعه آیات یک بحث واحد را که در آیات 1تا9 و آیه 13 وجود داشته را قطع کرده و انگار مطلبی را در پرانتز در راستای اصل بحث سوره بیان کرده است. اگر آیات 10 تا 12 را معترضه در نظر بگیریم، تناقضی با صنعت "رد العجز علی الصدر" وجود نخواهد داشت و همچنین اتصال مفهومی بین آیه 9 و آیه 13 برقرار خواهد بود.

با تشکر

Answer 1

سلام علیکم و رحمة الله

معترضه در جایی است که وقتی قبل و بعد آن به یکدیگر متصل می‌شود، یک جملۀ واحد (ساده یا مرکب) درست می‌کند. اینکه ماقبل، دسته‌ای از آیات است و مابعد، دسته‌ای دیگر و نیز خود این آیاتی را نیز که می‌خواهیم معترضه بدانیم، دسته‌ای دیگر است؛ و صرفاً به این دلیل که دستۀ قبل و بعد این آیات، از نظر معنا با یکدیگر هماهنگ‌تر هستند، دستۀ وسط را معترضه بدانیم، صحیح نیست و این تعریف درستی از معترضه نیست. آیات 10 تا 12 معترضه نیست؛ زیرا از اتصال ماقبل و مابعد آن یک جملۀ واحد درست نمی‌شود و این دو صرفاً به لحاظ معنا با یکدیگر هماهنگ‌اند؛ همین.

لذا تقسیم صحیح‌تر سورۀ ممتحنه همان است که در کتاب و کلاس بیان شده است.