پیشنهاد برای سیاق‌بندی سوره مبارک ذاریات

Question

سلام و عرض ارادت

در کلاس درس و کتاب، سوره ذاریات به سه سیاق تقسیم بندی شد و براساس آن مراحل بعدی انجام شد. به نظر من بهتر و دقیق تر است که سیاق دوم و سوم سوره را یک سیاق در نظر بگیریم. در آن صورت، سوره ذاریات دو سیاق خواهد داشت: سیاق اول آیات 1 تا 23 و سیاق دوم آیات 24 تا 60. به دلایل زیر:

آیات 24 تا 46 تحقق وعده های الهی را در تاریخ بشریت بررسی میکند. مهم ترین آیه در میان این آیات، آیه 37 است که خداوند میفرماید که در عذاب دنیوی اقوام مختلف آیاتی به جا گذاشتیم برای کسانی که از عذاب دردناک خوف دارند. به نظر من، بعد از بیان این نکته، مخاطب منتظر نتیجه گیری خدا می باشد و منتظر است از خدا بشنود که دربرابر این آیات به جا گذاشته شده، چه عکس العملی باید داشت. به عبارت دیگر مقصود خدا از باقی گذاشتن این آیات برای مخاطبین چیست؟

همانطور که در کلاس و کتاب بحث شده، یک پاسخ به سوال فوق این است که خداوند مقصود خود را در آیات 47 تا 60، به عنوان یک سیاق و سیر مفهومی دیگر، مطرح کرده است. آن دعوت به یکتاپرستی و پرهیز از شرک می باشد. این پاسخ درست است، اما به نظر من میتوان از یک دیدگاه دیگر، پاسخ دقیقتری به پرسش فوق داد. آن دیدگاه این است که خداوند از آیه 37 و 47 و 48 و 49، در آیات 50 و 51 نتیجه گیری میکند و مقصود خود را بیان میکند. به عبارت دیگر، خداوند میفرماید که ما در سرگذشت اقوام گذشته برای شما نشانه باقی گذاشتیم، آسمان را با قدرت واحد خود بنا کردیم، زمین را به بهترین نحو گستراندیم و هر چیزی دو گونه خلق کردیم تا متذکر شوید. پس: به سوی خدا فرار کنید و از شرک پرهیز کنید.

یک نکته دیگر که سیاق بندی پیشنهاد شده را تقویت میکند، آیات 24 و 52 است. میتوان فضا را طوری تصور کرد که پیامبر سیاق اول سوره را برای مخاطبان خوانده و بر صدق وعده جزا تاکید کرده است و بعد با تهمت های سحر و جنون مواجه شده است. سپس خداوند به جای اینکه صرفا دعوت به یکتاپرستی کند و به پیامبر دستور ادامه تذکر این موضوع را بدهد، از آیه 24 میفرماید ای پیامبر آیا حدیث اقوام گذشته را شنیده ای و خبر داری که ما آیاتی را در آنها به جا گذاشتیم؟ پس براساس این آیات و آیاتی که در آسمان و زمین و انسانها هست، به یکتاپرستی دعوت کن. سپس با تکیه بر آیات 24 تا 46 و فضای تهمت به پیامبر، خداوند در آیه 52 پرانتز را باز میکند و میفرماید که گذشتگان هم همینطوری با رسولان برخورد میکردند.

ممنون میشم نظر خود را در مورد استدلال بفرمایید.

Answer 1

سلام علیکم و رحمة الله

بیان و تحلیلی که ارائه شده، زیباست؛ اما مفهوم سیاق‌بندی منافاتی با این بیان ندارد؛ یک سیاق می‌تواند نتیجه‌گیری‌ای باشد از مطالبی که در سیاق دیگری گفته شده است. اساساً در یک سوره هستیم؛ و تا وقتی در یک سوره هستیم، اشکالی وجود ندارد که سیاق‌ها با یکدیگر ربط داشته باشند (حتی ربط مقدمه و نتیجه). دو سیر مفهومی است در یک سوره.

ان‌شاءالله که موفق باشید.