نگرش ابتلایی ریشه عمل است یا برعکس

Question

سلام و ادب

در تدبر سوره مبارک فجر، اساتید محترم میفرمایند و در کتاب هم آمده که آنچه بعد از کلا در آیات ۱۷ تا ۲۰ (كَلَّا بَل لَّا تُكْرِمُونَ الْيَتِيمَ وَلَا تَحَاضُّونَ عَلَىٰ طَعَامِ الْمِسْكِينِ وَتَأْكُلُونَ التُّرَاثَ أَكْلًا لَّمًّا وَتُحِبُّونَ الْمَالَ حُبًّا جَمًّا) آمده ریشه عدم نگرش ابتلایی انسان  آیات ۱۵ و ۱۶ (فَأَمَّا الْإِنسَانُ إِذَا مَا ابْتَلَاهُ رَبُّهُ فَأَكْرَمَهُ وَنَعَّمَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَكْرَمَنِ وَأَمَّا إِذَا مَا ابْتَلَاهُ فَقَدَرَ عَلَيْهِ رِزْقَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَهَانَنِ) می باشد، حالا سؤال من این است که آیا قاعدتاً نباید نگرش و طرز فکر انسان را ریشه عملکرد او بدانیم، در صورتی که ما اینجا برعکس عملکرد انسان را ریشه نگرش او مطرح میکنیم

Answer 1

سلام علیکم و رحمة الله

ابتلا را نمی‌فهمیم؛ به‌خاطر حب دنیا. حب دنیا داریم؛ به‌خاطر نداشتن تمرین برای از بین بردن حب دنیا که همان اعمالی است که این آیات به آن اشاره کرده است؛ مثل تکریم نکردن یتیم و توجه نکردن به مسکین و حرام‌خواری. خود این اعمال غلط هم محصول حب دنیا است و در این شکی نیست؛ اما ما با این اعمال، باید حب دنیا را از بین ببریم؛ یعنی با اراده، برخلاف حب دنیا عمل کنیم تا حب دنیا از بین برود تا درنتیجه ابتلائاتمان را ببینیم و در ابتلائاتمان پیروز شویم.

به‌طور کلی رابطۀ گرایش، بینش و کنش در وجود انسان، رابطه‌ای است هم‌افزا؛ یعنی این‌طور نیست که مثلاً بگوییم ابتدا کار بینش به اتمام می‌رسد و سپس گرایش می‌آید و کار خود را تمام می‌کند و بعد هم کنش به میان می‌آید و کار خود را انجام می‌دهد؛ خیر؛ همۀ این‌ها بر یکدیگر تأثیر و تأثر دارند. رتبۀ بینش قبل از گرایش است و رتبۀ گرایش قبل از کنش است؛ اما تأثیر و تأثر متقابل بر یکدیگر دارند.