1. این مطلب که «مُسائله و سؤال و جواب قبر حق است، و همان شب اول دفن صورت میگیرد و در همان شب برای همه معلوم میشود که مذهب و مرام حق کدام است» کاملاً صحیح است و با قرآن کریم و روایات ما منطبق است؛ اما در اینکه چرا افراد، پس از احضار ارواح، چنین جوابهایی شنیدهاند، شبهه بسیار است: اصلاً احضار ارواح وجود دارد؟ اگر وجود دارد، تخیلات و تصورات کسی که روح را احضار کرده، در پاسخی که از روح میشنود و ثبت میکند، چقدر تأثیر دارد؟ آیا ارواح، مآمور هستند یا خیر؟
اما فرمایش شما هم متین است که ارواح دروغ نمیگویند؛ به هر حال اگر قرار نیست چیزی بگویند، دروغ هم قرار نیست بگویند.
من فکر میکنم بهتر این است که شک و شبهه را متوجه اصل احضار ارواح یا کیفیت آن یا متوجه نحوۀ تحلیل پاسخ ارواح به سؤالات ما و... کنیم؛ نه متوجه خبر دادن از مرگ (که صرفاً توسط وحی داده میشود)؛ همانطور که حضرت آیتالله بهجت هم فرمودهاند.
2. اینکه بگوییم «از افرادی که قاصر بودهاند، سؤال نمیشود»، صحیح نیست؛ سؤال میشود؛ اما اگر واقعاً عذری داشته باشند، از آنان پذیرفته میشود.
3. اینکه آیا ملائکه وظیفه دارند که از فرد اهلسنت دربارۀ ولایت بپرسد یا از فرد مسیحی دربارۀ پیامبر اسلام صلیاللهعلیهوآلهوسلم سؤال کنند، مسئلۀ اصلی ما نیست؛ ولی آنچه روشن است، این است که فرد، پس از مرگ، -چه سنی باشد، چه شیعه، چه مسیحی و...- حقایق برایش منکشف میشود و به اندازۀ ظرفیت خود، آن را میبیند و چیزی خلافواقع نمیبیند.