میثاق در آیه 81 سوره آل عمران از چه کسانی است؟

Question

عرض سلام و احترام

استاد در بیان آیه 81 (وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ النَّبِيِّينَ لَمَا آتَيْتُكُم مِّن كِتَابٍ وَحِكْمَةٍ ثُمَّ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مُّصَدِّقٌ لِّمَا مَعَكُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنصُرُنَّهُ قَالَ أَأَقْرَرْتُمْ وَأَخَذْتُمْ عَلَىٰ ذَٰلِكُمْ إِصْرِيقَالُوا أَقْرَرْنَا قَالَ فَاشْهَدُوا وَأَنَا مَعَكُم مِّنَ الشَّاهِدِينَ) فرمودند که میثاق اخذ شده، از امتهای انبیا بوده است نه از خود انبیا و به این منظور آیه 82 (فَمَن تَوَلَّىٰ بَعْدَ ذَٰلِكَ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ) را دلیل دانستند به این صورت که صفت فسق با امتها تناسب دارد نه با خود انبیا. به نظر با دقت مضاعف در آیه 82 این اشکال برطرف میشود. در این آیه اسم اشاره "ذَلِكَ" لزوماً اشاره به عهد و اقرار آیه قبل ندارد، یعنی خدا نمیگوید که هر کس بعد از این میثاق، از آن روی گرداند فاسق است بلکه "ذَلِكَ" اشاره به خود حقیقتی دارد که در آیه 81 بیان شده است. این نوع بیان مشابه کاربرد "ذَلِكَ" در آیه 94 همین سوره (فَمَنِ افْتَرَىٰ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ مِن بَعْدِ ذَٰلِكَ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ) است و به این صورت معنا میشود که هر کس بعد از این آیه و بیّنه ای که آمد از آن روی گرداند همانا فاسق است.

خود ظاهر آیه 81 نیز صراحت دارد که میثاق از انبیا بوده است. این آیه نشان میدهد که اهل کتاب در روایات تاریخی خود قائل به ضدیت و اختلاف بین بعضی انبیا بوده اند و همین مسئله را توجیهی برای انکار و کفر به انبیا (از جمله خود پیامبر اسلام) میکردند، شاهد دیگر این مسئله چند آیه بعد در آیه 84 آمده است جایی که خدا به پیامبر امر میکند که بگوید ما بین انبیا فرق نگذاشته و به همه آنها ایمان داریم "لاَ نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِّنْهُمْ".

لطفاً استاد نظر خود را در این رابطه بفرمایند.

Answer 1

سلام علیکم و رحمة الله

با توجه به عبارت «فَمَن تَوَلَّىٰ بَعْدَ ذَٰلِكَ» این روی‌گردانی، از میثاق مذکور در آیۀ قبل است؛ به‌خصوص که در آیۀ قبل، ایمان به انبیا علیهم السلام خواسته شده است. اگر ما میثاق را از خود انبیا علیهم‌السلام بدانیم و بگوییم از انبیا علیهم‌السلام میثاق گرفته شده بر اینکه به انبیای بعد از خود ایمان بیاورند و آن‌ها را یاری کنند، آن‌وقت «فَمَن تَوَلَّىٰ بَعْدَ ذَٰلِكَ» باز به خود انبیا علیهم‌السلام می‌خورد. حتی اگر به بیان سؤال‌کنندۀ محترم، به خود انبیا نخورد (طبق اسلوب‌های قرآنی دیگری که اشاره کردند) باز هم اخذ میثاق از انبیا نمی‌تواند ضامن پایبندی ایشان باشد در بیان؛ یعنی بیان اخذ میثاق دو حالت دارد: یا به آن پایبند هستند یا نیستند؛ یعنی گویا آیه دارد بر اندیشۀ کسانی که می‌خواهند بگویند انبیا علیهم‌السلام به میثاق خود پایبند نبوده‌اند، صحه می‌گذارد.

بنابراین همان‌طور که در کلاس عرض شده، همچنان مخاطب «اخذ میثاق» را انبیا؛ ولی کسانی را که از آن‌ها میثاق گرفته شده، امت انبیا می‌دانیم.