آیا توسل به ائمه مصداقی از «اتخاذ رب» در آیه 80 سوره آل عمران نیست؟

Question

عرض سلام و احترام

در آیه 80 "وَلاَ يَأْمُرَكُمْ أَن تَتَّخِذُواْ الْمَلاَئِكَةَ وَالنِّبِيِّيْنَ أَرْبَابًا أَيَأْمُرُكُم بِالْكُفْرِ بَعْدَ إِذْ أَنتُم مُّسْلِمُونَ" بیان میشود که اتخاذ انبیا و ملائکه به عنوان رب مساوی با کفر است.

ربوبیت عالم در قرآن به صورت مکرر و با تاکید فراوان فقط مختص خدا دانسته شده است. البته در قرآن به نقش ملائکه در اعمال ربوبیت خدا اشاره شده و آنها به نوعی واسطه و مامور اجرای اوامر غیبی خدا هستند اما در مورد انبیا این نقش نفی شده است (هود 31). از طرف دیگر خداوند انسانها را بارها به دعا و خواستن از خود فرمان داده (186 بقره - 60 غافر) و استجابت را تضمین کرده و از دعای غیر خود نهی کرده است (22 سبا).

در دینداری رایج در جامعه ما عملی به اسم توسل به ائمه وجود دارد. در این عمل فرد با پذیرش اینکه امام دارای قدرت های غیبی در عالم است خواسته و نیازش را بر او عرضه کرده و از او طلب استجابت میکند. این قدرت ها شامل امور مختلفی مانند شفای مریض، هدایت معنوی، نجات از بلایا و مصائب و ... میگردد. در واقع فرد متوسل عقیده دارد که امام نوعی ولایت تکوینی بر عالم داراست. حالت حدی این عقیده، اینگونه است که اداره عالم به امام (امام زمان) واگذار یا تفویض شده است.

سوال اینجاست که آیا کسی که امام را قادر بر شفای مریض، رفع بلا، انزال روزی و در نهایت اداره عالم میداند و حوائج خود را به او عرضه میدارد (حتی با این توجیه که خدا خود این قدرت را به امام داده است) او را رب خود نگرفته است؟

Answer 1

سلام علیکم و رحمة الله

دربارۀ این مسئله، نظرات شفافی در باب کلام اسلامی داده شده است؛ من فقط جهت یادآوری عرض می‌کنم. البته مطلب، راهبردی‌تر و عمیق‌تر از این حرف‌ها است که با این سؤال‌ها و این پاسخ‌ها جمع‌بندی شود؛ اما فعلاً آنچه این سؤال را پاسخ می‌دهد، اشاره می‌کنم و به معنی صحه گذاشتن بر رفتاری که ما در ارتباط با اهل‌بیت علیهم‌السلام داریم، نیست. ما در این رفتار، اشکالاتی داریم که باید برطرف شود.

توسل به ائمه علیهم‌السلام -چه برای شفای مریض، چه برای برآورده شدن حاجت- به معنی مستقل دیدن آن‌ها در رفع حوائج نیست (که اگر این باشد، شاخه‌ای از شرک است)؛ بلکه به معنی طلب دعا از آن بزرگواران است تا آن بزرگواران با توجه به آبرویی که در درگاه الهی دارند، در این امور ما را دعا کنند و دعا آن‌ها مورد استجابت از جانب پروردگار واقع شود.

اگر با این رویکرد باشد، قطعاً شرک نیست و منافاتی با توحید ناب الهی و اسلامی و قرآنی ندارد.