بسم الله
سلام علیکم. تشکر فراوان دارم از استاد عزیز.
ببخشید سوره تین وقتی میفرمود: «فما یکذبک بعد بالدین» (تین: 7)، قبل از آن برهانی را آورده بود مبنی بر اینکه لازمه عدل الهی وجود معاد می باشد (یک برهان عقلی)؛ اما در سوره انشقاق وقتی می فرماید: «فما لهم لا یؤمنون» (انشقاق: 20)، برهان چیست؟ البته اصراری ندارم که حتما برهان عقلی باشد (همچنانکه برخی آیات برای اشاره به معاد و رستاخیز از بهار و رویش دوباره و...استفاده میکند)؛ اما خب مخاطب اصلی ظاهراً کفار هستند و اظهار تعجب از تواضع نکردن آنها باید همراه با یک دلیل باشد. اگر اظهار تعجب (برای غفلت آنها از حرکت همگانی به سوی رب باشد) و دلیل بر آن «لترکبن طبقا عن طبق» (انشقاق: 19) باشد؛ و این حرکت مرحله به مرحله اگر اشاره به موارد زیر باشد:
- انسان از نطفه تا مرگ؛
- مثل گاهی جنگ و گاهی صلح گاهی شاد و گاهی غمگین؛
- عالم ذر و دنیا و برزخ و...
برای من خیلی قابل قبول نیست؛ چون با اینها که نمی شود برهانی مبنی بر حرکت به سوی پروردگار (برای کفار) آورد! که بعد بگوییم اینها چرا ایمان نمی آوردند؟! ولی شاید این دو مورد مقصود باشند:
- حالات و شدائد مختلف انسان در قیامت (که به عنوان انذار و تهدید آمده و با «فبشرهم بعذاب الیم»هماهنگ است)؛
- سرنوشت شما مثل اقوام گذشته است چنانچه انکار کنید همانند آنها عذاب میشوید و اگر ایمان آورید نجات داده میشوید.
استاد شما برهان آن را چه می دانید؟ (ضمناً اگر «طَبَق» از ماده «مطابقه» به معنای قرار دادن چیزی بالای چیز دیگر باشد، فقط حرکت صعودی مدنظر هست؛ با این وجود بعضی از تعبیرات حالات نزولی را هم شامل میشود؛ آیا اینها غلط نیستند؟) البته استاد من این گمان رو هم دارم که برهان در آیه بعد آن «و اذا قرئ علیهم القرآن لایسجدون» (انشقاق: 21) باشد؛ چراکه حقیقتا قرآن معجزهای است و برهانی است برعلیه کافران و منکران.